Welkom op onze
blogpagina!

Collega Anna  beschreef in haar blog Hadden we dat maar eerder geweten hoe het verhaal van een moeder haar tot tranen roerde. Veel zorgverleners zullen dit herkennen; de ervaringen die onze cliënten met ons delen kunnen ons dermate raken dat we onze tranen niet kunnen bedwingen. Is dat erg? In deze blog vertel ik wat ik heb ervaren en wat de literatuur er over zegt.

Afgelopen week werd ik door een collega gevraagd mee te gaan naar een gesprek met een meisje van 16. Ze verblijft in een instelling voor jongeren met gedragsproblemen en was heel agressief geweest naar de groepsleiding, haar groepsgenoten en zichzelf. Ze had geroepen dat ze net zo goed op het spoor kon gaan staan omdat haar leven toch nooit normaal zou worden. Om tot een goede inschatting te komen van wat er nodig was voor dit meisje werd ik door de jeugdbeschermer gevraagd mee te gaan.

In gesprek met een meisje dat het moeilijk heeft

Mijn collega vertelde dat dit meisje niemand vertrouwt en onverwachts agressief kan worden. Ik mocht (moest) plaatsnemen aan de andere kant van de tafel met het verzoek goed te luisteren maar me zo onzichtbaar mogelijk te maken. Zo zou het voor het meisje veilig genoeg voelen om open met haar jeugdbeschermer  te praten maar had mijn collega een paar extra ogen en oren om tot een goede volgende stap te komen.

Het meisje was heel emotioneel en sprak zo snel dat we af en toe grote moeite hadden haar te volgen. Elke zin ging gepaard met woeste armgebaren. Haar handen zaten vol wondjes doordat ze van woede een raam had ingeslagen. Mijn collega vroeg of ze ernaar mocht kijken omdat de wond er akelig uit zag. Het meisje kalmeerde zichtbaar.

Haar verhaal raakte ons beiden

Ze vertelde dat er op de groep alleen maar mensen stonden die betaald werden om van haar te houden. Ze begon vreselijk te huilen terwijl ze vertelde dat ze zich zo eenzaam voelde. Dat ze ook een normale puber wilde zijn maar dat ze niemand had. Dat ze zo graag in het weekend naar huis wilde maar dat dit niet kan. Dat ze, als ze verdrietig is alleen maar kan praten met mensen die ervoor betaald worden om naar haar te luisteren. Dat er niemand is voor haar. Het raakte ons beiden.

Dit meisje woont al meer dan drie jaar in instellingen en ondanks vele pogingen om het contact met ouders weer te herstellen is dat nog niet gelukt. Nu haar moeder onlangs is bevallen van een nieuw kindje, voelt ze zich extra eenzaam. Datgene wat ze het allerliefste wil, is er niet: iemand die er onvoorwaardelijk voor haar is en steunt en accepteert.

We legden uit hoe haar verhaal ons raakte

Ik moest moeite doen om mijn tranen weg te slikken. Mijn collega lukte dit uiteindelijk niet meer. De tranen liepen over haar wangen terwijl ze het gesprek voortzette met het meisje. Deze was op haar beurt verbaasd om ons betraand te zien. We legden haar uit dat haar verhaal ons raakte. Dat ze ons zo duidelijk had kunnen uitleggen waar haar wanhoop vandaan kwam en hoe het er voor haar in haar dagelijks leven uitzag.

Was dit goed geweest of juist niet?

Na het gesprek vroegen wij ons af: was het wel goed geweest dat we onze emotie hadden laten zien? Had dit het gesprek gehinderd of juist bijgedragen aan het proces en de werkrelatie? Tijdens de opleiding wordt ons geleerd een bepaalde emotionele distantie te houden. Een rondje vragen onder mijn collega’s  leert echter dat het de meeste wel eens is gebeurd: zichtbaar geroerd zijn tijdens een gesprek. De meer ervaren collega’s vinden het makkelijker om hierover te praten dan collega’s die net begonnen zijn in het vak.

Wat zegt de literatuur hierover?

Wat  speurwerk op internet levert een aantal waardevolle inzichten op. Zo lees ik dat bijna driekwart van de therapeuten wel eens gehuild heeft tijdens een therapiesessie, mannen even vaak als vrouwen. [i]  Oudere, meer ervaren therapeuten huilen vaker dan jongere therapeuten. Het verraste mij dat uit een onderzoek onder 684 Amerikaanse therapeuten[ii] blijkt dat de vrouwelijke hulpverleners niet vaker huilen in gesprek met hun cliënt dan mannelijke hulpverleners.  De vrouwen gaven toe dat ze vaker hun tranen inhielden omdat ze bang waren dat zelf huilen hun cliënt zou schaden of omdat ze het niet professioneel vonden.

Wat vinden cliënten/patiënten ervan?

Uit een studie onder 202 patiënten[iii]  blijkt dat ongeveer de helft van de cliënten hun hulpverlener wel eens heeft zien huilen. Als er een werkrelatie was waarin de huilende hulpverlener als consistent, sterk in zijn schoenen staand en gelukkig wordt ervaren, dan werd huilen als iets positiefs gezien, iets waaraan de cliënt voelde dat de hulpverlener aan zijn zijde stond. In sommige gevallen dacht de cliënt echter dat het zijn/haar schuld was dat de hulpverlener moest huilen of dat deze zelf emotionele problemen had.

Leg uit en maak het positief

Het blijft dus de vraag of je als hulpverlener je tranen de vrije loop moet laten. Ik denk dat het een hele persoonlijke afweging is. Het belangrijkste inzicht uit de artikelen is dat  het niet ongewoon is dat een hulpverlener zijn emoties toont in gesprek én dat de emotionele staat van een hulpverlener invloed heeft op de hulpverlening. En laat je toch een traantje tijdens het gesprek? [iv]Leg dan uit wat het betekent en geef er een positieve draai aan. Dat is goed voor de werkrelatie.

Caroline Karssen, gedragswetenschapper Jeugdbescherming west

[i] Uit: “ook therapeuten huilen wel eens – Ellen de Bruin 2013

[ii] Uit: de tranen van de therapeut, als de hulpverlener het niet droog houdt.-van ’t Lam & Vingerhoets-2016.

[iii] Uit: Patients’ experiences of clinicians’ crying during psychotherapy for eating disorders- Tritt, Kelly & Waller- 2015

[iv] Uit: de huilende hulpverlener- Joeri Tijdink-,2016.