Welkom op onze
blogpagina!

Bij de jeugdbescherming en jeugdreclassering is veel kennis en expertise over kinderen en jongeren met een (licht)verstandelijke beperking. Er is gespecialiseerd zorgaanbod en medewerkers worden speciaal opgeleid om met deze doelgroep te werken. Veel minder aandacht gaat uit naar de groep hoger begaafde kinderen en jongeren, terwijl ook dit een groep is die speciale aandacht en begeleiding nodig heeft. Hebben wij voldoende aandacht voor deze groep en is er voldoende passend hulpaanbod om hen goed te helpen?

Wat is hoogbegaafdheid?

Hoogbegaafdheid is een complex begrip. Er worden verschillende theorieën en modellen gehanteerd die op onderdelen verschillen. De meest gangbare is een multidimensionale, dynamische visie die stelt dat de prestaties van een leerling afhankelijk zijn van een combinatie van: aangeboren capaciteiten, persoons- en omgevingsfactoren. [i] Hoge intelligentie is één voorwaarde voor hoogbegaafd presteren maar deze voorwaarde is niet afdoende. [ii] Hoogbegaafdheid wordt tegenwoordig niet zozeer gezien als iets waarmee je geboren wordt en wat stabiel blijft gedurende de rest van je leven, maar veel meer als een samenspel tussen deze verschillende factoren.

Beter herkennen

Voor we deze kinderen en jongeren op de juiste wijze kunnen begeleiden binnen het gedwongen kader zullen wij hen allereerst moeten (h)erkennen. En dat blijkt lastig. Sommige hoogbegaafde jongeren presteren juist onder hun niveau. Of laten gedrag zien als verveling, gebrek aan concentratie, het werk niet willen doen, dagdromen of uitstellen van schoolwerk. Ook wordt er soms een bepaalde mate van hulpeloosheid gezien vanuit het gevoel dat het toch geen zin heeft om te veranderen. Ook bij kinderen met een dubbele diagnose  waarbij sprake is van bijvoorbeeld ADHD, leerproblemen of autisme, is het erg lastig om hoogbegaafdheid te herkennen. Daarom is het heel belangrijk dat je bij al deze signalen en bij andere problemen, ook probeert zicht te krijgen op het cognitieve niveau. De school kan hierbij een goede informatiebron zijn.

Knelpunten in de begeleiding en zorgaanbod voor hoogbegaafde kinderen?

Maar naast het herkennen van hoogbegaafdheid, zijn er ook een aantal knelpunten in het vinden en vormgeven van passende hulp voor deze groep. Curtis de Roo van het Expertiseteam Complexe zorg van Jeugdbescherming west heeft goed zicht op het hulpaanbod dat beschikbaar is voor jongeren. Hij signaleert de volgende knelpunten:

• Aansluiting vinden bij de anderen in een groep is voor deze jongeren vaak lastig.
• Passend onderwijs binnen de gesloten jeugdzorg richt zich vooral op jongeren met (beneden) gemiddelde intelligentie.
• Vaak is er onvoldoende kennis bij medewerkers op leefgroepen over deze doelgroep en hoe zij dingen leren.
• Doordat deze jongeren vaak eerder inzicht hebben in hun eigen problematiek, sluit behandeling in een groep niet goed aan.
• Er bestaat een risico dat deze jongeren andere, minder begaafde jongeren in de groep gaan manipuleren.
• Bij hoogbegaafde jongeren is regelmatig sprake van langdurig schoolverzuim wat het vinden van écht passend onderwijs moeilijk maakt.

We moeten echt meer aandacht hebben voor deze groep: zowel in het signaleren als in het verbeteren van het zorg- en scholingsaanbod. Mensen denken soms ten onrechte dat het hebben van een hoog IQ het leven gemakkelijker maakt maar deze kinderen hebben hun eigen uitdagingen in het leven. Als ze hierbij goed begeleid worden, kunnen we veel ellende op latere leeftijd voorkomen.

Caroline Karssen, gedragswetenschapper Jeugdbescherming west

[i] Dr. Lianne Hoogeveen, Radboud CSW.

[ii] Stern.. uit; Interventies in het onderwijs:leerproblemen. Snellings & Zeguers.